Retinol je jedna od najznačajnijih antiage supstanci današnjice. Međutim , sa retinolom moramo biti oprezni, jer tako jaka antiage supstanca, može izazvati ogromne probleme ako se ne koristi ispravno. Istovremeno, pažljivo odabran proizvod može učiniti mnogo za vašu kožu.
Upotreba ovih supstanci datira još iz starog Egipta, kada je jetra korištena za liječenje endemskog noćnog sljepila, a značaj retinola otkriven je u toku Prvog svjetskog rata. Kasnija istraživanja su pokazala da njegov nedostatak dovodi do kseroze i folikularne hiperkertoze. 1968. godine pokrenuta je sinteza retionoida, kako bi se poboljšala klinička efikasnost i bezbjednost. Savremena istorija retionida počela je 1909. godine kada je otkriven vitamin A u žumancetu jajeta. Retinoidi su uvedeni u terapiju dermatoza uključujući i fotostarenje prije više od dvije decenije.
Retinol – svi njegovi benefiti
mr. pharm Danijela Marjanac
Porodica retinoida obuhvata vitamin A (retinol) i njegove prirodne derivate poput retinilaldehida, retinske kiseline i retinil estara, kao i veliki broj sintetskih derivata. Spada u liposolubilne vitamine, koje tijelo ne sintetiše, pa ih je neophodno unositi u organizam, a njihova primjena je široka. Retinoidi su potrebni tijelu za veliki broj procesa poput embriogeneze, reprodukcije, diferencijacije, proliferacije i apoptoze ćelija. Retinal je sastavni dio pigmneta rodopsina koji je neophodan za vid. Koristi se u terapiji akni, psorijaze, različitih dermatoloških stanja kože, a najznačajnija primjena je u dermokozmetičkim preparatima tj.u borbi protiv starenja kože.
Vrlo je važno napraviti razliku između ovih oblika vitamina A. Kada govorimo o retinoidima, retinolu i retinu A, ustvari govorimo o retinskoj kiselini, koja učestvuje u procesima regeneracije kože. Retinska kiselina jedina može biti iskoštena od strane ćelija kože. Ostali oblici se pomoću određenih enzima u organizmu pretvaraju u ovaj oblik. Retinska kiselina djeluje tako što se vezuje za retinske receptore u ćelijama i , slikovito prikazano, daje im uputstva da se koža ponaša zdravo i mladoliko.
Tretinoin je najviše istražen retionid, a u dermatologiji se koristi još od šezdesetih godina prošlog vijeka u terapiji težih oblika akni. U tim preparatima, retinska kiselina ne prolazi metabolički put već je odmah dostupna ćelijama kože. Većina tih preparata se izdaje na ljekarski recept nakon dermatološkog pregleda. Veće doze se koriste u tretmanima hemoterapije za određene bolesti. Prema podacima FDA( Food and Drug administration) spada u kategoriju C lijekova, tj. njegovo dejstvo (mutageno i teratogeno) u topikalnoj primjeni nije dovoljno istraženo, što bi značilo da se ne smije se koristiti u trudnoći jer može izazvavati određene poremećaje ploda. Međutim, ono na šta treba obratiti pažnju su derivati retinola u niskim koncentracijama, a to su retnil palmitat, retinil acetat i retinil linoleat.
Kako retinol djeluje na organizam
Retinol tj. retinska kiselina djeluje na ekspresiju oko 500 gena u organizmu, te dovodi do ubrzanja ciklusa diobe ćelija, do eksfolijacije (uklanjanja) starih i oštećenih ćelija i ubrzava nastanak novih zdravih ćelija. Takođe, povećava sintezu kolagena i elastina, smanjuje bore, proširene pore, pigmentacijske fleke, popravlja teksturu kože i ujednačava ten.
Retinoidi imaju sposobnost smanjenja inflamatornih reakcija, regulišu rad lojnih žlijezda i lučenje sebuma te na taj način poboljšavaju opštu strukturu i izgled kože. Regulacijom lučenja sebuma smanjuju i broj bakterija na koži, što smanjuje rizik od nastanka akni.
Ukoliko se retinol ne koristi ispravno i ne uvodi u njegu na adekvatan način, na koži će ostaviti značajne posljedice. Upotreba retionola zahtjeva adaptaciju, tako da je njegu najbolje započeti sa najnižim koncentracijama.
Upotreba retinola
Uvođenje retinola u njegu je postepeno tj. kreće se sa najnižim dozama, svako drugo veče. Ukoliko je koža osjetljiva, upotreba retinola je dovoljna samo tri puta sedmično. Uvođenje retinola i adaptacija kože ponekad traju i do dva mjeseca. Međutim, strpljenje će dovesti do najboljih rezultata. Na samom početku, često se javljaju iritacije, perutanje, svrab i suvoća kože, te suzenje očiju, dok je osjećaj peckanja čak i poželjan. Određeni stručnjaci smatraju da ukoliko nema osjećaja peckanja u preparatu nema dovoljne količine retinola koji će podstaknuti regeneraciju kože. Nakon perioda privikavanja kože, retinol možete uvrstiti u svoju svakodnevnu tj večernju rutinu. Glavni razlog upotrebe retinola u noćnoj njezi je njegova fotosenzibilnost, tako da je najbolja opcija da se retinol koristi kao noćna njega u zimskom periodu. Takođe, upotreba preparata sa zaštitnim faktorom je neophodna kako bi se nove zdrave ćelije zaštitile i samim tim spriječio nastanak pigmentacija. Primjena retinola nije poželjna tokom cijele godine, odnosno u ljetnom periodu kada je koža znatno više izložena sunčevoj svjetlosti nego tokom zimskog perioda koji je idealan za tretman retinolom. Bez obzira na smanjenu sunčevu svjetlost i u tom dijelu godine je neophodna upotreba preparata sa zaštitnim faktorom kao dio dnevne rutine.
Tokom nanošenja retinola, a naročito u periodu adaptacije, potrebno je izbjegavati voćne kiseline, tj. AHA (mliječna i glikolna kiselina) i BHA (salicilna) kiselina. Nije poželjna ni kombinacija sa visokim dozama C vitamina u obliku askorbinske kiseline. Takođe, proizvodi koji sadrže etarska, esencijalna ulja, prirodne ili sintetske parfeme i veliku koncentaciju alkohola su nepoželjni. Nasuprot tome, odlična podrška su vitamin B3 (niacinamid ili nikotinamid) vitamin E, ferulična kiselina, rezervatrol, ekstrakt zelenog čaja i bisabolol.
Preparate koje sadže retinol korisiti u skladu sa uputstvima na deklaraciji, odnosno prema savjetima ljekara ili farmacueta. Nakon čišćenja lica, nanošenja hidratantnog tonika ostaviti da se koža lica potpuno osuši nekih trideset minuta. Zatim nanosimo malu količinu seruma/kreme sa retinolom masažom ka gore, fokusirajući se na čelo, područje oko usana i očiju. Nakon potpune apsorpcije retinola (minimalno dvadeset minuta) nanosimo hidratantnu kremu koja će dodatno hidrirati kožu. Budući da retinol vrši eksfolijaciju tj. uklanjanje mrtvih ćelija kože u rutinu se mogu uvesti i blaži oblici pilinga koji će dodatno potaknuti regeneraciju kože. Pilinzi se uvode nakon perioda adaptacije, a koriste se jednom ili dva puta sedmično, minimalno dvanaest sati prije upotrebe retinola.
Upotreba retinola je ograničena u određenim stanjima:
- U toku perioda trudnoće i dojenja. Svi retinoidi spadaju u C grupu lijekova, djeluju teratogeno i mutageno tj. mogu izazvati određene malformacije ploda
- Ukoliko je koža izuzetno osjetljiva i nakon postepenog uvođenja se javlja iritacija, suvoća i svrab trebalo bi razmotriti dalju uoptrebu retinola.
- Prilikom depilacije toplim voskom retinoide bi trebalo prestati koristiti najmanje 2 sedmice pred sam tretman, jer može doći do iritacije kože i nastanka opekotina.
- Istovremena primjena retinoida sa salicilnom kiselinom ili benzoil peroksidom (preparati koji se koriste u tretmanima akni) poništavaju dejstvo jedni drugima što dodatno iritira i isušuje kože.
- Kontinuirana primjena retinoida tokom cijele godine nije poželjna. Primjenu je potrebno ograničiti na par mjeseci u zimskom periodu godine.
